Yaralanmalarda ilk yardım; dışarıdan gelen fiziksel bir etkenin vücutta tahribat yapmasında uygulanan ilk tedavidir. Fiziksel etkenin büyüklüğüne, vucutta geldiği bölgeye göre yaralanmanın şiddeti değişir. Tüm yaralanmalarda ana kural her yaralanmanın tahmin edildiğinden çok daha ciddi problemlere neden olabilileceğidir. Bu nedenle tüm yaralanmaları ciddiye almak ve doktora danışmak, istenmeyen bir çok problemin oluşmasını engeller.

Tüm yaralanmalarda temel 3 hayati bulgunun kontrolü gerekir. Bunlara ingilizce başharfleri nedeniyle yaralanmanın " A B C " si denir. Konuşan, etrafına tepki veren kişilerde kontrol edilmesine gerek yoktur. Ancak özellikle bilinci kayıp hastalarda bakılması önemlidir.

Yaralanmanın Kontrol Edilmesi Gereken 3 Temel Bulgusu (A B C si)

• A- Hava yolu (Airway); Yaralanma geçirmiş hasta soluyamıyorsa başı geriye doğru alarak dilin hava yolunu tıkamasına engel olunur. Ağızda veya gırtlağı tıkamış yabancı cisimler çıkarılmalıdır.
• B- Solunum (Breathing); Hava yolu açıkken solunum yoksa akciğerde bir problem var demektir.
• C- Dolaşım (Circulation); Hastanın kalbinin çalışıp çalışmadığının kontrolüdür.

Bu üç bulgunun doğru olarak değerlendirilmesi ve ilk yardımı yalnız ilk yardım eğitimi almış kişiler tarafından yapılmalıdır. Bu tür sorunlar varsa çevreden yardım isteyin ve derhal bir ambulans çağırın. En kısa zamanda bir ilk yardım eğitimi alın. 

Kafa Yaralanmaları

Bulgular; Saçlı deride yaralanma, bilinç ve durum bilgisinde kayıp, kafa kemiklerinde kırık ve deformite, göz etrafında gözlük biçiminde morluk, kulak ve burundan şeffaf sıvı (beyin-omurilik sıvısı) gelmesi, göz bebeklerinde eşitsizlik veya ışığa cevap verememesi, duyu ve hareket kaybı.

İlk yardım; ABC' ye bakın ve gerekirse ve ilk yardım eğitiminiz varsa tedavi uygulayın, muhtemel boyun kırığı olabileceğini unutmayın ve boynu güvence altına alın. Kanama varsa kontrolünü sağlayın, başlangıçtaki bilinç ve durum bilgisi durumunu kaydedin, derhal ambulans çağırın.

Göğüs Yaralanmaları

Bulgular; Göğüs ağrısı, solunum zorluğu, morarma, göğüs duvarında anormal hareket eden kırık bölge, nefes alıp verme sırasında hava girip çıkan yara.

İlk yardım; ABC'ye bakınız. Göğüste anormal hareket eden kırık bölge varsa mukavva, kitap gibi sert bir cisimle destekleyin ve anormal hareketi engelleyin. Hava girip çıkan göğüs yaralanmasında yara temiz veya steril bir örtüyle kapatın ve hava geçirmeyen ek bir örtü ile hava giriş çıkışını engelleyin.

Karın Yaralanmaları

Künt karın yaralanmalarında dışarıdan önemli bir problem yokmuş gibi gözükmesine rağmen, karaciğer-dalak gibi organlarda patlama sonucu iç kanamalar ve hayati tehdit eden durumlar söz konusu olabilir.Burada şoka karşı uyanık olunmalıdır.

Barsakların dışarı çıktığı geniş yaralanmalarda, barsaklar içeri itilmeden üzeri steril veya temiz ıslak bezle örtüldükten sonra sıvı geçirmeyen aliminyum folyo gibi ikinci bir katla örtülerek acil ambulans çağrılır.

Göz Yaralanmaları

Göze herhangi bir yabancı bir cisim girmesi durumunda kesinlikle çıkarmaya çalışmayın. Gözü temiz bir ped ile kapayınız. Geniş bir darbe göz çevresini de içeriyorsa direkt göz yuvarlağına gelmeyecek şekilde etrafına buz kompres yapılabilir.

Göze kimyasal bir madde sıçramış ise oda sıcaklığında veya soğuk suyla göz 10 dakika yıkanır. Yıkama sırasında diğer göze kimyasal madde bulaşmasının engellenmesi için baş öne eğilmelidir. Sonrasında derhal bir göz uzmanına başvurulmalıdır.

Burun Yaralanmaları

Burun yaralanmalarında şişme ve etrafında morluk yaygındır. Gözden kaçan kırıklar olabileceği için mutlaka doktora başvurulmalıdır.

Burun kanamalarında burun kanadına 10 dakika baskı yapılır. Bu arada hasta oturur pozisyonda olmalıdır. Kanama durmazsa ıslak ince bir pamuk parçası buruna sokularak üzerinden yeniden 10 dakika baskı uygulanır.

İskelet Sistemi Yaralanmaları

Tipleri

• Kırık- kemik bütünlüğünün bozulmasıdır.
• Çıkık- Eklem bağlarındaki yırtıklarla birlikte iki kemik arasındaki doğal ilişkinin bozulmasıdır.
• Burkulma- geçici çıkıktır,eklem bağlarında zedelenme veya tırtık vardır ancak iki kemik arasındaki doğal ilişki korunmuştur.

Kırık Tipleri

• Açık kırıklar - kırığın üzerindeki deri değişik derecelerde yaralanmıştır.
• Kapalı kırıklar - kırık üzerindeki deri tamamen sağlamdır.
• Kırık çıkık belirtileri; Kaza sonrası ağrı şekil bozukluğu, nokta hassasiyeti, ilgili bölgeyi kullanamama, şişme ve morluk, dışarı kemik çıkması, yalancı hareket ve karda yürüme sesi.

İlk Yardım

• Bel ve boyun kırıkları; Yanlış hareketlerin felçlere veya ölüme yol açabileceği unutulmamalıdır. Bu nedenle boyuna uzun bir rulo haline getirilmiş çarşaf gibi bir destek serbest uçları öne gelecek şekilde yerleştirilir. Gövde ise en az 3 kişi tarafından kesinlikle bükülmeden taşınmalıdır.
• Omuz, üst kol kırıkları; Üçgen kol askısı uygulanır.
• Dirsek, önkol, elbilek kırık ve çıkıkları; Üçgen kol askısı veya U biçiminde oluklu mukavvadan yapılmış bir destekle kırık bölgesi tesbit edilmelidir. Bu desteğin kırık kemiğinin tamamı uzunluğunda olması hatta alt ve üstteki eklemi tesbit etmesi daha iyi bir kontrol bağlar.
• Bacak kırık ve çıkıkları; Bacak hafifçe aşağıya doğru çekilerek biçim bozukluğu kısmen düzeltilir ve U biçiminde oluklu mukavvadan yapılmış bir destek uygulanır. Bu desteğin kırık kemiğinin tamamı uzunluğunda olması hatta alt ve üstteki eklemi tesbit etmesi daha iyi bir kontrol bağlar.
• Açık kırıklar; Yara varsa sadece steril serum fizyolojik ile yıkadıktan sonra, yoksa yıkamadan temiz veya steril bir örtü ile örtülür. Kırık uçlar dışarıda ise içeri itilmez.
• Atel uygulanması; Amaçlar, ek yumuşak doku yaralanmalarını engellemek, ağrıyı azaltmak,hasarlı bölgede kanamayı kontrol etmek, hasta taşımasını kolaylaştırmaktır. Atel olarak en ideal malzeme U biçimindeki kıvrılmış mukavvadır. Bu mukavva kırık bölgenin bir alt ve bir üst eklemini içine alacak uzunlukta olmalıdır. Hazırlanmış atel bir sargı bezi ile sarılır.
• Büyük eklem çıkıkları; Omuz, kalça ve diz çıkıklarında tespit hastanın en rahat edeceği pozisyonda yapılmalıdır.